In de vorige blog is stilgestaan bij inflatie en de twee algemene vormen waarin inflatie zich voordoet. Er is ook een bijzondere vorm van inflatie, genaamd stagflatie. Dit is een zeer lastige vorm, omdat het een optelsom is van diverse negatieve economische ontwikkelingen, die gezamenlijk, lastig te bestrijden zijn. Stagflatie is ook helaas een reële mogelijkheid voor de overgang van het jaar 2022 naar 2023. Reden genoeg om ook bij stagflatie stil te staan.
STAGFLATIE
Stagflatie is een bijzondere vorm van inflatie. Het komt van de combinatie van de woorden “stagnatie” en “inflatie”. Stagflatie gebeurt wanneer de economische groei stagneert of wordt afgeremd (en zelfs negatief wordt), terwijl er ook sprake is van stijgende prijzen (inflatie) en hoge werkloosheid. Economisch, maar ook sociaal gezien is stagflatie zeer slecht, want de economie gaat niet of nauwelijks vooruit (en jij dus ook niet). De prijzen stijgen en je koopkracht daalt, daar bovenop ook nog. En om het erger te maken, de werkloosheid stijgt en de bijdrage aan de economie daalt verder. Ingrijpen met maatregelen om de inflatie te beteugelen, heeft vaak ook als effect dat de economie wordt afgeremd. Dat is extra vervelend als de economie al gestagneerd is.
OORZAKEN
Hoofdoorzaken voor stagflatie zijn meestal: verstoringen aan de aanbodzijde van goederen/diensten en een te agressief fiscaal en monetair beleid. Genoemde oorzaken zijn vandaag de dag, beiden van toepassing in de omstandigheden van de COVID-pandemie en de Oekraïne-oorlog.
De pandemie heeft gezorgd voor meer werkloosheid (door faillissementen en ontslagen), minder productie (door tekorten aan grondstoffen en goederen), maar ook minder dienstenaanbod. Tijdens de pandemie hebben vele overheden geld gepompt[i] in de economie (door monetair beleid en de NOW-regeling) en belastingvoordelen aangeboden (fiscaal beleid). Dit heeft geleid tot een zeer liquide markt en een gestegen vraag naar goederen en diensten. Ook de financiële markten hebben hiervan geprofiteerd, waaronder de crypto-markt. Met de Oekraïne-oorlog, wordt daarboven op weer tekorten veroorzaakt aan grondstoffen (w.o. landbouw, olie en gas), met als gevolg wederom stijgende prijzen.
Deze groei in vraag deed zich voor, terwijl aan de aanbodkant, tekorten ontstonden, zoals verstoringen in de distributie vanuit China (en andere landen). Recentelijk kwam daarbij ook bovenop de oorlog in Oekraïne (met name de beschikbaarheid van landbouw en veeteelt producten) en tot slot de “Europese energiecrises” (hogere olieprijzen en gas-embargo door Rusland). Deze hogere kosten worden dan ook doorberekend in de prijzen. Curaçao is per saldo een importland met als consequentie dat wij deze inflatie ook zullen importeren, zoals gemanifesteerd in hogere productprijzen, inclusief energie als in hogere transportkosten.
GEVOLGEN
Voor een gemiddeld huishouden betekent inflatie en stagflatie, daling in koopkracht. Terwijl consumptie daardoor minder wordt, tast dat de omzet van bedrijven aan en daarmede hun winsten en groei. Op hun beurt zullen bedrijven hun bedrijfsvoering efficiënter moeten maken en besparingen zoeken, waaronder hun arbeidspool doen inkrimpen, waardoor werkloosheid weer stijgt. En zo blijft de cirkel draaien totdat het doorbroken wordt.
Dit is geen voorspelling, maar de kans is groot dat de wereldeconomie de komende tijd op een stagflatie-situatie afstevent. Diverse signalen daartoe zijn er al en de Federal Reserve van de Verenigde Staten en diverse Centrale Banken, zijn reeds begonnen hun monetair beleid aan te passen. Uiteindelijk komt het neer op het minder liquide maken van de markt en verhogen van de interest. Dit laatste tast dan weer de financiële markten aan.
Uit de berichtgevingen blijkt dat, zowel de Federal Reserve als diverse Centrale Banken, zich bewust zijn, dat een balans gezocht moet worden in maatregelen om de economie niet te laten stagneren. Zo is de Federal Reserve in de Verenigde Staten al begonnen met het maandelijks doorvoeren van renteverhogingen (interest-hike’s) en het indammen van het geld-aanbod. Met beide maatregelen wordt getracht de markt minder liquide te maken.
Beide maatregelen hebben echter meer te doen met de vraagzijde (demand-pull inflation), dan met de aanbodzijde (cost push inflation).
Restrictief Monetair Beleid is een manier om de inflatie een halt toe te roepen, omdat het lenen “duurder” maakt en de vraag “drukt”. De consument zal elke gulden drie keer omdraaien, alvorens deze uit te geven. De vraag zal daardoor dalen en daarmee ook een economische aandrijver.
Echter, een deel van de “inflatie-oorzaken” zoals al beschreven, is buiten de directe grip van de Centrale Banken, en zijn namelijk aanbod-gerelateerd (cost push inflation). Een verbetering van de aanbodzijde (productieverhoging) is noodzakelijk. De vraag is dan ook hoe lang de “oorlogs-verstoring” en de “pandemie-verstoring” zullen voortduren.
Overigens met de monetaire restricties (hogere rente en minder liquide markt), kan ook “opkrikken” van de productie tegengewerkt worden. Voor kapitaalintensieve bedrijven, wordt lenen immers ook duurder. Omdat verhoging van verkoopprijzen niet altijd kan, kan het zoeken naar besparingen om de bedrijfsvoering niet te duurder te maken, dan ook als consequentie hebben dat werkloosheid toeneemt. Een mogelijk vicieuze cirkel dus.
WAT KUNNEN WIJ DOEN?
Dit is de hamvraag. Wij op Curaçao, importeren inflatie per saldo en daar kunnen we op korte termijn niet veel aan doen. Natuurlijk zijn er ook lokale inflatieveroorzakers, maar onze inflatie is internationaal veroorzaakt (en geïmporteerd). Voor een groot deel is de geïmporteerde inflatie “cost-push inflation”. Het was handig geweest als we op Curaçao zelf voor een deel in onze behoeften konden voorzien, met eigen productie, maar dat is helaas niet voldoende. Dit is een mogelijk beleidsrichting welke nog naar de toekomst toe kan worden gestimuleerd. Neem de inflatie-historie als uitgangspunt en zet op een rij wat overwegend de oorzaken van inflatie zijn geweest. Al snel kom je uit op energie- (olie-) en voedselproducten.
Onze Curaçaose economie (pre-pandemie) groeit al jaren negatief, mede veroorzaakt door het vertrek van de raffinaderij, de krimpende offshore sector en weinig tot geen beleidsruimte bij de overheid. Dit om een paar te noemen. Curaçao heeft al jaren last van een stagnerende economie, en voldoet daarmee al aan één van de elementen voor stagflatie. Het vervelende is dat de lokale financiële markt ook al jaren liquide is, omdat het investeringsklimaat onvoldoende ontwikkeld is. De werkloosheid op Curaçao vertoont al jaren ook een stijgende lijn, met een piek in de pandemie. Dat is element twee. Hoge inflatie komt daar nu bij kijken en dat is element drie.
Het stimuleren van bestedingen (overheid en particuliere sector investeringen), is noodzakelijk voor het weer opstarten van de economie en verbeteren van de werkgelegenheid. Echter, met de extra bestedingen (lees: meer import, omdat we per saldo een importland zijn), lopen we weer risico, meer inflatie te importeren. Mogelijk zit de oplossing voor de bestedingen, in het verlagen van de “cost of doing business” om op die manier bedrijvigheid in de particuliere sector te stimuleren. Om onze importafhankelijkheid te verlagen, kunnen we een meer geselecteerde autarkische strategie volgen (importvervanging), natuurlijk wel rekening houdende met de voordelen welke handel biedt.
Een lastig parket dus. De truc met ingrijpen in “cost push inflation” is om te realiseren dat het geen “demand pull inflation” is en vice versa. Het beleidsaanpak voor elke verschijningsvorm is anders en een verkeerd beleid zal meer problemen met zich meebrengen dan oplossen.
Bemoei je actief met economisch beleid, maak bewuste keuzes, want je draagt gewild of ongewild de lusten en de lasten.
Ik herhaal: Het zou wie dan ook die op die beleidsstoel zit, sieren om kundig om te gaan met economisch leidinggeven, het heeft namelijk consequenties”. Economie raakt alles.
[i] Tijdens de pandemie hebben vele centrale banken “schulden opgekocht” en dus de overheden voorzien van meer liquiditeit. Met dat geld hebben overheden geld gepompt in de economie ter compensatie van de economische klap van de pandemie. De combinatie van minder goederen-aanbod (sluiting fabriek en kantoren) en extra geld “op straat” hebben een inflatoire werking gehad, waar we nu geconfronteerd mee worden.
