INFLATIE

Alles heeft een waarde, een prijs. En die prijs hoeft niet constant te blijven. Het kan stijgen en het kan dalen. Vanwege de Covid-pandemie, en nu vanwege de Ukraine crisis ervaren we prijsstijgingen, mede veroorzaakt door schaarser worden van productiefactoren. Producten worden duurder en onze koopkracht daalt als gevolg. Als je leeft van een vast inkomen (de meesten van ons) is er alleen zoveel maneuvreer-ruimte mogelijk in je budget, voordat je beseft dat de hogere prijzen je financiële ruimte wegvreten.

Een ander woord voor die hogere prijzen is inflatie. Inflatie is een “concept”, als ik dat zo mag noemen, welke we moeten begrijpen, willen we de werking van een economie beter vatten. Prijs is “een balancerend mechanisme” in een economie en reflecteert ook de schaarste van producten en diensten. In een later stadium zal ik stil staan bij de totstandkoming van prijzen, zodra vraag en aanbod elkaar vinden.

INFLATIE

Inflatie wordt gedefinieerd als de algemene stijging in prijzen (of daling in koopkracht van geld). Inflatie is de mate van stijging van het gemiddelde prijsniveau in de economie. Er zijn meerdere meet-manieren, maar meting van niveau van inflatie gebeurt meestal via de consumenten prijsindexcijfer (CPI). Inflatie raakt iedereen in de economie. Overheid, ondernemingen en huishoudens zijn allen overgeleverd aan de invloed van inflatie. Vanuit de waarde van je nationale munt bekeken, houdt inflatie in, het verlies van waarde van de munt.

Naar mijn “investing-serie”-blogs toe, is inflatie één van de redenen om zo min mogelijk cash aan te houden en om cash te investeren in activa die een hoger rendement hebben dan de inflatievoet. Mijn algemeen uitgangspunt is dat “cash is trash”, mede vanwege de devaluerende werking van inflatie. Je kunt cash beter beleggen met rendement, dan heb je tenminste een compensatie van de inflatie.

OORZAKEN INFLATIE

Inflatie wordt veroorzaakt wanneer prijzen stijgen als gevolg van stijgingen van productiekosten zoals grondstoffen en lonen. Productiefactoren worden duurder. Een sterke stijging van de vraag naar producten en diensten kan ook inflatie veroorzaken, doordat consumenten bereid zijn meer te betalen voor een product (de vraag stijgt in relatie tot de schaarste).

De eerste noemen we “cost-push inflation” en de tweede noemen we “demand-pull inflation”. Inflatie wordt voorts ook in stand gehouden doordat er veel geld in omloop is en gespendeerd wordt. Inflatie kan zich ook voordoen als hyperinflatie, indien niet tijdig wordt ingegrepen. Dit laatste heeft zich feitelijk voorgedaan bij onze buren, Venezuela, in het afgelopen 20 jaar. In de jaren ’70 hebben we ook een periode gekend van veel inflatie (OPEC-crisis, Vietnamoorlog en slecht monetair beleid).

Economen en beleidsmakers hebben idealiter aandacht voor inflatie. Immers, het is van invloed op de economie en de koopkracht. En wat burgers, stemgerechtigden, in hun portemonnee raakt, onthouden ze. Om inflatie te beteugelen zijn ook specifieke maatregelen/ingrepen noodzakelijk in de economie. De Centrale Bank kan bijvoorbeeld interest verhogen en daarmee krediet (lenen) duurder maken. De gedachte is dat daarmee minder geld beschikbaar zal zijn voor consumptie en de vraag hierdoor zal afnemen. Het kan echter ook als gevolg hebben dat de economie kracht verliest. Het is dus ook voor de Centrale Bank een lastige balanceer-actie. Te hard ingrijpen door de Centrale Bank kan ook de economische groei afremmen.

CONSUMENTEN PRIJS INDEX CIJFER

De ontwikkeling van consumentenprijzen (CPI) is voor de inflatie een belangrijke indicator. De gemiddelde prijsontwikkeling wordt berekend met een prijsindex. De CPI geeft de prijsontwikkeling weer van goederen en diensten die huishoudens aanschaffen voor consumptie. De CPI meet de gemiddelde prijs voor voedsel, kleding, huisvesting, energie, vervoer en nog een paar andere zaken voor een “gemiddelde consument”.

Om de CPI te begrijpen, moet je je voorstellen dat je en boodschappenlijst krijgt van een aantal duizenden producten met als opdracht om de prijzen te noteren op een gegeven moment en die, bij elkaar op te tellen. Op een later tijdstip, bijvoorbeeld een jaar later, doe je dezelfde exercitie en tel je weer de prijzen bij elkaar op. De stijging van de prijs tussen die twee peil-momenten is inflatie.

De CPI wordt maandelijks berekend door het Centraal Bureau voor de Statistiek. Dat betekent dat we maandelijks inzicht hebben in de prijzenontwikkeling. Er zijn meerdere meetmethodes voor inflatie, maar de CPI is de meest gangbare.

En zo ziet de “inflatie” eruit voor het jaar 2021 voor Curacao. Duidelijk is dat het leven met bijna 4% duurder is geworden in 1 jaar tijd. Per heden zijn de inflatiecijfers voor 2022 nog niet gepubliceerd, maar de verwachting is wel dat de trend zich (versneld) doorzet (effect Oorlog Oekraine).

SOORTEN INFLATIE

Zoals boven vermeld, zijn er in principe 2 inflatie-soorten. “Demand-pull inflation” en “Cost-push inflation”. Het begrip van welke type zich op enig moment voordoet is relevant voor beleidsmakers om met de juiste maatregelen in te grijpen. De ene type sluit de andere overigens ook niet uit, ze kunnen zich gezamenlijk voordoen. Waarom ingrijpen?  Inflatie tast de koopkracht aan, oftewel hoeveel van een bepaald product/dienst met een valuta gekocht kan worden.

Omdat inflatie de waarde van cash aantast, moedigt het consumenten aan om geld te besteden aan zaken die langzamer in waarde dalen, zoals real-estate, effecten etc. Als er niet wordt ingegrepen, bestaat ook de kans op een “loon-prijsspiraal” (continue doorrekenen van hogere kosten in de prijs) en in het ergste geval, hyperinflatie.

DEMAND-PULL INFLATION

Demand-pull inflation gebeurt als de consumptie (het kopen) van goederen en diensten, de prijzen opdrijft. De vraag is dan groter dan het aanbod. Demand-pull inflation wordt mede gevoed door inkomen. Dat betekent dat remmings-maatregelen over het algemeen zullen bestaan uit het limiteren van inkomens of aansporen van sparen of beleggen (en niet consumeren).

Lage belastingen, maar ook hoge overheidsuitgaven (lees hoge vraag) stimuleren demand-pull inflation. Bij een hoge geld-aanbod (M1) of anders gezegd bij een over liquide markt, is veel geld in circulatie hetgeen consumptief gedrag stimuleert. De Centrale Bank zal in een dergelijk geval het geld-aanbod moeten beperken door bijvoorbeeld lenen duurder en sparen aantrekkelijker te maken.

COST-PUSH INFLATION

Cost-push inflation gebeurt als de prijzen van productiefactoren stijgen. Bedrijven hebben grondstoffen (land), werknemers (arbeid), energie (land) en geld (kapitaal) nodig om te produceren. Als de prijzen van die “inputs” stijgen, dan stijgt ook de kostprijs van het gereed product (output) en wordt een deel van de winst weg geknabbeld (als het bedrijf de verkoopprijzen niet verhoogt). Als de input-prijzen fors stijgen, hebben bedrijven geen keus om ook de verkoopprijzen te verhogen. En zo ontstaat cost-push inflation. De stijging in prijzen doet het reële bruto nationaal product dalen en veroorzaakt ook werkloosheid. Bedrijven zoeken besparingsmogelijkheden door te reorganiseren, te automatiseren en goedkoper te kunnen produceren, waaronder aflvloeien van werknemers.

Een voorbeeld van Cost-push inflation vinden we in bovenstaand tabel, waar meteen het effect te zien is van o.a. de Oekraine oorlog (Oekraine is een grote landbouw producent van diverse voedsel producten). Met de oorlog wordt beschikbaarheid van deze producten aangetast (in het oorloggebied) en wordt schaarste, en dus de prijs, getriggerd”.

EN WAT KUNNEN WIJ DOEN?

Verlaging van de accijnzen op brandstoffen is een sympathieke maatregel, maar hij is niet structureel van aard en zal ook alleen maar voor tijdelijke koopkracht-ondersteuning zorgen. Er zal meer moeten gebeuren.

Curaçao is per saldo een netto import-land, dat betekent dat wij dan ook inflatie importeren. “Not much we can do about that in the short term”, maar we zouden voor sommige zaken over kunnen gaan tot eigen productie, zoals stimuleren van landbouw, veeteelt en visserij. Het neemt niet weg dat diverse hulpproducten (mest, chemicaliën, machines, etc.) nog steeds geïmporteerd moeten worden. Als die eigen productie ook kan leiden tot export, des te beter. Werkgelegenheid wordt in ieder geval wel meer gestimuleerd.

Een ander actiepunt zou kunnen zijn, om de economie minder afhankelijk te maken van olie (vaak ook een belangrijke bron van inflatie). De overheid zou meer “green energy” kunnen stimuleren.

De Centrale Bank kan ook gericht monetair beleid toepassen door, hetzij de interest te verhogen waardoor lenen duurder en sparen aantrekkelijker wordt, met als gevolg dat dus minder wordt geconsumeerd. Echter wel met de kanttekening dat de nek van de economie niet wordt omgedraaid (de economie draait mede op consumptie). Een andere insteek is de economie extra te stimuleren (in ieder geval met een hogere groei dan de inflatievoet). Dit is lastig, want als te streng wordt ingegrepen, kan het juist de situatie erger maken.

Een algemeen actiepunt van de overheid en het bedrijfsleven zou kunnen zijn om de productiviteit te verhogen (verlaging kosten productiefactoren).  Het is dan een goed moment om te innoveren. Dit met als gevolg een hogere economische groei versus inflatie.