E siman aki media ta yen atrobe di Banko Sentral di Kòrsou i Sint Maarten. Atrobe un Minister ta hunga populista i tira algun kos den laria. Mas tristu ta ku siudadanonan na radio ta bira emoshonal i atrobe ta kai den trampa di “nos kontra nan”. Den e reakshonnan tambe ta obvio, ku e siudadano no ta komprondé ròl di Banko Sentral i tampoko ròl ku un reserva di oro den Banko Sentral tin. P’esei ta bon pa informá, splika i aklará. M’a skohe pa hasié na papiamentu. Mi ta komprondé ku usa reserva di oro di Banko Sentral pa drecha kaya ta zona bon i ku nos tur lo tin benefisio ku kaya nèchi drechá. Pero Kòrsou i Banko Sentral tin otro reto (mas) grandi ku asfalt nèchi. Reto kaminda uso di e reserva di oro ta mas benefisioso.
E promé pregunta ta: Pakiko Banko Sentral ta mantené un reserva di oro?
Ta e pregunta aki ta e promé pregunta ku nos mester kontestá promé nos bira emoshonal i kuminsá zundra e hulandes sintá den e stul. Kòrda ku tin yu di Kòrsou tambe den e mesun organisashon kun’e.
Un Banko Sentral ta mantené un reserva di oro pa diferente motibu, inkluyendo motibunan históriko, ekonómiko i stratégiko. Bo por kompará reserva di Banko Sentral manera un agrikultor, ku tin un dam di awa banda di su kultivo, pa motibu ku den tempu di sekura e mester di awa pa su matanan, awèl meskos nos Banko Sentral mester tin un reserva bálido i tangibel manera oro den su reserva pa si kualkier kos pasa. Esakinan ta algun di e motibunan pakiko nos Banko Sentral ta mantené un reserva di oro:
- Stabilidat i konfiansa: Ta konsiderá oro ainda komo un “reserva di balor” i un medio di interkambio. Dor di mantené un reserva di oro, nos Banko Sentral ta mantené konfiansa den nos moneda (esta, tin algu di balor tras di e papel di 100 florin) i sigurá stabilidat di nos ekonomia. Sin e oro ei, nos sèn no ta bal loke e ta bal. Ora “kos ta malu” oro ta sirbi tambe komo e refugio ku nos mester pa tene stabilidat i konfiansa den e moneda i e ekonomia.
- Diversifikashon: E reserva di oro ta forma parti di e diversifikashon di reserva general ku e Banko Sentral tin. Dor di mantené un kombinashon di aktivo , inkluyendo oro, Banko Sentral ta redusí e riesgo asosiá ku fluktuashonnan di balor di otro moneda, divisa i otro instrumento finansiero. Den hopi kaso, oro ta un “safe haven” i lo subi di balor ora merkado ta instabil, i asina balansá reserva general di Banko Sentral.
- Sistema Monetario Internashonal: Histórikamente oro tabatin un ròl grandi den e sistema monetario internashonal. Ounke no ta usa “gold standard” mas, te ainda ta rekonosé oro komo no por utilisá un aktivo den transakshon internashonal. Dor di tin un reserva di oro, Banko Sentral tin un aktivo tangibel den kas, ku ta universalmente aseptá.
- Stabilidat di merkado finansiero: Banko Sentral por usa su reserva di oro komo instrumento pa yuda stabilisá merkado finansiero den tempu di krísis. Banko Sentral por kumpra òf bende, i asta “lease” oro pa krea likides den merkado bankario i pa stabilisá nos florin antiano. Si e oro ta sobrebalorá (“overwaarde”), Banko Sentral por usa esei pa dèk por ehèmpel fiansa èkstra pa influensiá merkado finansiero. En bes di kumpra asfalt pa kaya ku e oro manera e Minister ke, lo ta un mihó idea pa usa e oro ei pa krea espasio finansiero den Ennia i “salba e kompania”. Stabilidat di merkado finansiero ta un di e ròlnan di Banko Sentral, kontrali na duna un finansa pa asfalt. Echo ta ku Ennia su situashon ta un peliger grandi pa merkado finansiero di Kòrsou. Ennia ta kai bou di “Too big to fail”. Si Ennia kai, kere mi hinter Kòrsou lo sintié sigur den su saku, mas tantu ku kore riba kaya ku buraku. Mas ku 30,000 hende (ku nan famia) lo haña sla.
- Soberania / independensia: poseshon di reserva di oro ta hasi Banko Sentral independiente i ta brinda protekshon kontra preshonnan ekonómiko di pafó. E reserva di oro por sirbi komo “buffer” den tempu di tenshon geo-politíko of sanshon ekonómiko riba pais, ya ku e oro no ta suheto na e mesun riesgonan asosiá ku otro moneda òf produkto finansiero. Ora Merka a pone sanshon riba hasi negoshi ku kompania Benesolano, esei a krea problema ku divisa. E reserva di oro a yuda balansá.
- Legado finansiero: Durante siglonan Banko Sentral a akumulá reserva di oro i poseshon di e oro ei ta símbolo di e historia finansiero i fortalesa di e Banko Sentral i e pais. Mi no ta hende ku ta haña un motibu sentimental òf emoshonal un bon argumento, pero hopi hende si ta haña esei.
Eseinan ta diferente motibu pakiko Banko Sentral tin un reserva di oro. Tin mas motibu, pero mi ta kere esakinan ta esunnan mas relevante. Esun mas prinsipal, ta ku e reserva di oro ta parti di e instrumentonan monetario pa stabilisá moneda lokal i influensiá sektor finansiero. Awor e kantidat di reserva di oro ta varia di pais pa pais i ta dependé di diferente faktor spesífiko na Banko Sentral di e pais, i e ophetivonan di e polítika monetario i konsiderashonnan ekonómiko di e pais.
Awor kiko ta pasa si Banko Sentral no tin reserva di oro mas? Esei ta e di dos pregunta.
Ora nos Banko Sentral no tin reserva di oro mas, esei kier men ku reserva di oro no ta parti di produkto di reserva general di e Banko Sentral mas i e no ta parti di instrumento monetario di Banko Sentral. A kita pues un di e hèrmèntnan di Banko Sentral. Esei no kier men ku Banko Sentral no por hasi nada mas, pero solamente ku e tin un opshon ménos pa usa ora mester “intervení”. Banko Sentral lo mester usa “aktivo” (assets) manera reserva di divisa, Bono di Gobièrnu, i produktonan finansiero. Awor nos reserva di divisa ta pèrtá, i nos ta un isla ku ta biba di importashon (di praktikamente tur kos) i eksportashon (en espesial turismo). Bono di nos mes gobièrnu no tin e balor ku e tabatin ántes, ta un ilushon i proposishon suak, mirando nos maneho di presupuesto i fiskal ku ta keda hibá e pais den défisit.
Si Banko Sentral mester intervení den merkado pa por ehèmpel stabilisá nos moneda (i ten’é mará na dòler), òf mester krea likides den e sistema finansiero, e mester usa loke tin komo reserva general, ekskluyendo oro. Esei por nifiká traha ku un man mara tras di lomba, komo hèndikèp. Esei por tin komo konsekuensia si nan no ta eksitoso den e intervenshon, ku talbes nos florin ta pèrdè su balor, i nos ta haña nos ku inflashon signifikante. Ekonomia lo haña sla, i abo lo sintié. Tur kos pasó un Minister ta grita algu ku e no sa nada di dje i abo no ta komprondé e materia i ta grita samsam kuné. Kaya lo ta temporalmente drechá, pasó nan lo haña buraku bèk manera semper, pero abo no por pone pan riba mesa mas. Prudente ta pa analisá promé kiko ta posibel i deseabel pa ku e reserva di oro di Banko Sentral, promé ku papia, grita, anto insultá. Den e kaso aki, ora mi analisá sifranan di Banko Sentral, nan ta mustra basta bon. Ta parse ku e reserva general ta basta reimu. Esei probablemente kier men ku lo por tin sierto espasio pa usa parti di e reserva di oro komo instrumento finansiero.
Awor un di e trabounan di Banko Sentral ta pa stabilisá merkado finansiero di Kòrsou i Sint Maarten. Awor aki Ennia ta un peliger pa e stabilidat ei. Mas ku 30,000 hende ta kore riesgo di no por tene kabes riba awa. Hopi di nan tin edat haltu kaba i lo no por kompensá. Talbes bo mes mama ku tata. Sektor finansiero lokal i internashonal por pèrdè mas konfiansa den Banko Sentral. Talbes un par di Banko Koresponsal tambe ta hisa bela bai. Un doló di kabes mas grandi pa Kòrsoui abo. Bo kier usa reserva di oro? OK. Us’é pa sostené Ennia, komo parti di e responsabilidat ku Banko Sentral tin. Di loke mi por wak den e relato anual di Banko Sentral, e grado di kobertura ta sufisiente pa por usa parti di e reserva di oro. Asfalt por warda.
Nos ta kaminda nos ta, paso ei nos a i ta kana bai. Nos ta kosechá loke nos ta sembra. I nos tur ta kómplise.
Un danki na GMC i PP i RvM-de Dames pa e papiamentu-support