E – 22P | E 10 REGLA NAN PA NASHON NAN EKSITOSO (Parti 1)

E – 22P | E 10 REGLA NAN PA NASHON NAN EKSITOSO (parti 1)

Ekonomia di mi isla (Kòrsou) ta un konstante preokupashon  pa mi. Komo ekonomista, mi ke mi isla tuma paso apropiá pa desaroyá un ekonomia amplio i sostenibel pa logra prosperidat pa tur hende. Un di e bukinan ku mi a lesa resientemente, “The 10 Rules of Successful Nations di Ruchir Sharma”, ta trata kiko ta nesesario pa un pais bira próspero. E buki aki ta un bon buki pa lesa despues di ‘Why Nations Fail di Daron Acemoglu, Simon Johnson i James Robinson’.

E buki di Ruchir Sharma ta un eksplorashon di prinsipionan ku ta guia paisnan na prosperidat i stabilidat (duradero) ekonómiko. Basá riba su eksperensia komo invershonista global i analisando, Sharma a resumí dékada di konosementu den 10 regla fásil pa komprondé, ku ta splika kiko ta hasi un pais progresá. Fundeshinan balioso pa sostené i sigui. E blog aki, e promé parti di un seri di dos, ta investigá e tema i perspektivanan presentá den e buki, pa duna lesadónan di mi blog un komprendementu di kiko e regla nan ta nifiká den un mundu marká pa inseguridat ekonómiko i kambio rápido. No tin nada mihó ku lesa e buki mes, pero mi speransa ta pa duna un bon resúmen den e blog aki. Mi ta spera ku un par di nos polítikonan tambe ta lesadó di mi blognan, pasó ta nan mester mustra i kana e kaminda pa nos progresá.

 

Konteksto tras di e buki

E obra di Sharma ta basá riba un komprenshon profundo di ekonomia global. Ku su biahe ekstensivo i análisis lokal, e ta enfoká riba opservashonnan práktiko di paisnan den diferente fase di desaroyo. E balor prinsipal di e buki ta ku ningun éksito ta garantisá, i ku pa prosperá ta eksigí adaptabilidat, bista adelantá i mantené prinsipionan ekonómiko fundamental.

Sharma no ta fihá solamente riba sifranan státiko manera kresementu di BBP, sino ku e ta enfatisá faktornan dinámiko, for di demografia te stabilidat polítiko, ku ta forma e trayektoria di un nashon. Su método ta bai mas leu ku e idea tradishonal di “éksito” òf “fayo”, i ta ofresé un hèrmènt pa komprondé progreso nashonal.

Regla 1: Poblashon ta Importante

Dinámika di poblashon ta un pilar den e analis’é di Sharma. E ta argumentá ku un poblashon ku ta krese por stimulá ekspanshon ekonómiko, pero ku  kalidat di  forsa laboral, inkluso edukashon, nivel di abilidat i produktividat, ta muchu mas importante ku kantidat.

Pais manera Hapon a logra sostené nivel haltu di prosperidat apesar di un poblashon ku ta baha. Den kontraste, hopi pais Afrikano ku poblashon ku ta krese rápido no por transformá esaki den ganashi ekonómiko pa falta di struktura i gobernashon. Les: invertí den kapital humano i krea un medio pa hende prosperá. Esaki ta e promé punto di akshon pa nos polítikonan, traha riba edukashon i forsa laboral.

Regla 2: Gobièrnu mester hasi ménos, no mas

Sharma ta defendé un balansa den gobernashon, kaminda gobièrnu ta akshoná mas manera fasilitadó i no manera un entidat opresivo. Intervenshon eksesivo ta sofoká inovashon i dinamismo ekonómiko, miéntras tantu un gobièrnu mas “suave” por krea kondishon pa empresario i efisiensia di merkado. Lès: Laga e merkado traha.

Un bon ehèmpel ta Singapur, ku un gobièrnu minimalmente interaktivo, pero ku struktura legal fuerte i transparensia,  a logra bira un potensia ekonómiko sin hopi rekurso natural.

Regla 3: Tene kuidou ku Boom Ekonómiko

Un  perspektiva mas interesante di Sharma ta su atvertensia kontra nos fasinashon pa boom ekonómiko. Un boom ekonómiko por kondusí na konfiansa falsu i dependensia riba un solo sektor, kual ta pone un pais frágil na riesgo di shòk eksterno.

Un ehèmpel negativo ta Venezuela, ku no a diversifiká su ekonomia durante periodo di hopi ganashi di petrolero. Na otro banda, Noruega a invertí su ganashi den sektor turístiko i a krea un ekonomia robusto. Lès: diversifiká bo ekonomia. Pa Kòrsou, esaki ta nifiká desaroyá mas pilar ekonómiko.

Regla 4: Tene  kuenta ku Debe

Fia hopi plaka ta un trampa ku hopi pais ta kai aden, en espesial ora tasa di interes ta abou i tin hopi likides den merkado global. Sharma ta argumentá ku ounke debe por stimulá kresementu a korto plaso, a  largo plaso e ta trese stagnashon i krísis finansiero.

Ehèmpel di Gresia ta mustra kiko ta pasa ora bo pèrdè kontrol di bo finansa. Di otro banda , pais manera Alemania ku disiplina fiskal i kultura di spar fuerte por resistí temporadanan di krísis. Lès: Debe ta manera un trampa: fásil pa drenta, difísil pa sali. Sea kuidadoso ku debe.

Regla 5: Mantené Kompetensia

Kompetensia ekonómiko ta otro faktor esensial. Pais mester sigui inová, adaptá i mehorá produktividat pa keda relevante den merkado global. Esaki ta eksigí invershon den infrastruktura, teknologia, edukashon i un kultura di kreatividat.

Ehèmpel: Korea di Sura invertí hopi den investigashon i desaroyo i a karga industria klave. Di un pais destruí pa guera, Korea a bira un potensia ekonómiko global. Lès: Inverti den infrastruktura, teknologia, edukashon i un kultura di kreatividat, pa keda kompetitivo.

Regla 6: Keda na un kaminda “meimei” den desigualdat (Mantené hustisia den desigualdat)

Esaki ta un regla ku mi ta pone hopi atenshon riba dje den mi blognan, pasobra e ta un preokupashon personal pa stabilidat di ekonomia i demokrasia. Mi ta preokupá ku polítikonan mundial no ta logra stòp e desigualdat ekstremo, ku por yega na instabilidat global.

Sharma ta kompartí un bista similar, pero e ta insistí ku mester tin sierto nivel di desigualdat. Esaki ta stimulá esfuerso i inovashon. E solushon?  Un balansa, manera pais Nordiko ku ta kombiná impuesto progresivo ku reda sosial fuerte. Esaki ta trese koheshon sosial i kresementu sostenibel. Lès: Ounke desigualdat ekstremo por krea desórden sosial, Sharma ta atvertí kontra maneho ku ta straf esnan riku demasiado. Un manera balansá ku ta garantisá oportunidat hustu pa tur hende, i ku ta rekompensá inovashon i trahamentu duru, ta krusial pa stabilidat ekonómiko.

Konklushon di Parti 1

E promé mitar di The 10 Rules of Successful Nations ta ofresé lès balioso riba prinsipionan ku ta move prosperidat nashonal. Di importansia di demografia te  peliger di debe, e regla nan akí ta desafiá sabiduria tradishonal i duna un bista realístiko riba ekonomia global.

Den di dosparti di e seri aki, nos lo eksplorá e otro regla nan, inkluso e ròl di globalisashon, korupshon i e futuro di kresementu. Huntu, e reglanan ta forma un guia útil pa polítiko, invershonista i tur hende ku ta interesá den e destino di nashonnan den un mundo ku ta kambia rápidamente.

Dieudonne (Neetje) van der Veen ta un konsultant di maneho finansiero. Su trabou i eksperensia ta konsentrá prinsipalmente riba e tereno di maneho finansiero i struktura di empresanan den nesesidat i Gobernashon den siklo di Planifikashon i Kontrol.

Van der Veen tin un máster den ekonomia di negoshi (Erasmus Universidat Rotterdam), ta un akountent sertifika (NBA), un CFE (Examinador Sertifiká di Fraude) i un CICA (Auditor Sertifiká di Kontrol Interno).

Un danki na Percy Pinedo pa e sosten ku papiamento.

Share This Post

Leave a Reply